Josip Broz Tito je najpoznatiji državnik na našim prostorima definitivno jer je bio na vlasti cijelih 35 godina, a sigurno je tada bio jedan od najuticajnijih političara na svijetu. Iako danas od mnogih osporavan, Josip Broz je ostavio veliki trag na države koje su nastale iz perioda Jugoslavije.
Smrt i nasljeđe Josipa Broza Tita
Josip Broz Tito, doživotni predsjednik Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije i osnivač Pokreta nesvrstanih, preminuo je 4. maja 1980. godine u Ljubljani, označivši kraj jedne ere u historiji Balkana. Njegova smrt je bila kulminacija duge borbe s teškom bolešću koja je počela krajem decembra 1979. godine.
Problemi s cirkulacijom u njegovoj lijevoj nozi zbog začepljenja arterija bili su samo početak komplikacija koje su na kraju dovele do njegove smrti. Unatoč svojoj poznatoj odlučnosti i otporu prema operacijama, Tito je ipak morao pristati na medicinsku intervenciju koja je na kraju uključivala amputaciju njegove lijeve noge.
Operacija amputacije, izvedena 21. januara 1980. godine, privremeno je stabilizirala Titovo zdravstveno stanje, no ubrzo su se pojavile daljnje komplikacije. Pored problema s bubrezima, razvila se i upala pluća koja je dodatno oslabila njegov već iscrpljen organizam. Ljekarski tim je uložio maksimalne napore da stabilizuje njegovo zdravstveno stanje, ali od 26.
februara Tito je bio u stanju medicinske kome, priključen na aparate za disanje. Kako su dani prolazili, njegovo stanje se nije poboljšavalo, a vitalni organi su polako otkazivali, što je na kraju dovelo do njegove smrti u 88. godini života.
Posljednja želja i sahrana
Tito je imao jasnu viziju o svojoj sahrani, inspirisanu jednostavnošću grobnice američkog predsjednika Franklina D. Roosevelta. Tokom posjete Roosevelotovom imanju, bio je impresioniran skromnošću njegovog posljednjeg počivališta, koje je bilo okruženo cvijećem i označeno jednostavnim nadgrobnim spomenikom. Tito je želio da njegova vlastita grobnica reflektira isti duh skromnosti.
Njegova želja bila je da se na bijelom mramornom sarkofagu ispiše samo njegovo ime, prezime, nadimak i godine rođenja i smrti.
Ova posljednja želja je ispunjena u Beogradu, gdje je Tito sahranjen u “Kući cvijeća”. Sarkofag je postavljen ispod centralne lanterne, simbolično “pod otvorenim nebom”, slijedeći njegovu američku inspiraciju.
Pripreme za sahranu bile su složene, ali su uspješno završene u samo 72 sata nakon njegove smrti, omogućujući ceremoniju u prisustvu brojnih visokih zvanica iz cijelog svijeta.
Značaj i uticaj Titove sahrane
Smrt i sahrana Josipa Broza Tita izazvali su veliku pažnju kako na regionalnom tako i na globalnom nivou. Sahrana je okupila delegacije iz preko 120 zemalja, uključujući mnoge svjetske lidere, što je svjedočilo o njegovom uticaju na međunarodnoj sceni.
Tito je bio poznat po svojoj ulozi u Pokretu nesvrstanih, kao i po diplomatskom balansiranju između Istoka i Zapada tokom Hladnog rata, što je osiguralo njegov respekt širom svijeta, uprkos autoritarnom načinu vladanja unutar Jugoslavije.
Konačna sahrana Tita obavljena je tiho, kasno uveče 8. maja 1980. godine, u prisustvu samo najbližih saradnika i prijatelja. Ovom ceremonijom zatvoreno je jedno od najvažnijih poglavlja u historiji Jugoslavije, ali su istovremeno otvorene nove rasprave o nasljeđu njegovog dugogodišnjeg vođenja države i budućnosti regiona bez njegove čvrste ruke.
Ostavština i nasljeđe
Titovo nasljeđe je i danas predmet mnogih kontroverzi i različitih interpretacija. Dok ga jedni vide kao vizionarskog lidera koji je uspio očuvati jedinstvo multietničke Jugoslavije i pozicionirati je kao ključnog igrača na globalnoj sceni, drugi kritikuju njegov režim zbog autoritarnog stila vladanja, političkih represija i kršenja ljudskih prava.
Njegova politika nesvrstavanja i balansiranja između velikih sila bila je ključna za očuvanje nezavisnosti Jugoslavije u doba Hladnog rata.
Bez obzira na različite percepcije, Josip Broz Tito ostaje neizbrisiva figura u historiji Balkana i svijeta, simbolizirajući kompleksnost političkih i društvenih procesa 20. stoljeća. Njegova smrt ostavila je Jugoslaviju u vremenu promjena, a nasljeđe njegove vladavine i dalje oblikuje politički diskurs u regionu.
Kako vrijeme prolazi, njegovo nasljeđe se sve više preispituje, ali njegova uloga u historiji ostaje neosporna.
Privatni život Josipa Broza Tita, doživotnog predsjednika bivše Jugoslavije, bio je jednako zanimljiv i kompleksan kao i njegova politička karijera. Iako je nastojao da mnoge detalje zadrži pod velom tajne, brojni podaci o njegovom porijeklu, porodičnim odnosima i ljubavnim vezama oblikovali su sliku o čovjeku koji je obilježio čitavu jednu epohu.
Porijeklo i porodica
Josip Broz rođen je 7. maja 1892. godine u Kumrovcu, u Hrvatskom zagorju, kao sedmo od petnaestoro djece u porodici Franje i Marije Broz. Njegovo djetinjstvo obilježeno je siromaštvom, ali i radnom disciplinom. Odrastao je u velikoj seoskoj porodici, a to je u kasnijem životu oblikovalo njegovu izdržljivost, ali i osjećaj za organizaciju i zajednicu. Već kao mladić pokazivao je ambiciju i želju da izađe iz okvira sela, pa je zanat metalskog radnika odveo u veće gradove, a zatim i širom Evrope.
Ljubavni život i brakovi
Tito je kroz život bio poznat i po brojnim ljubavnim vezama. Njegov prvi brak bio je sa Ruskinjom Pelagijom Belousovom, koju je upoznao dok je boravio u Sovjetskom Savezu. Venčali su se 1936. godine i imali sina Žarka. Brak, međutim, nije potrajao – razišli su se zbog ideoloških i životnih razlika, ali i zbog toga što je Tito često bio odsutan zbog revolucionarnog rada. Pelagija je kasnije ostala u Moskvi, a Žarko je odrastao uz oca u Jugoslaviji.
Tokom Drugog svjetskog rata i nakon njega, Tito je imao nekoliko zapaženih ljubavnih veza. Najpoznatija je bila s Davorjankom Paunović, partizankom koja je bila njegova sekretarica i velika ljubav. Ona je preminula mlada od tuberkuloze 1946. godine, što je ostavilo dubok trag na Tita. Nakon toga, Tito se oženio Jovankom Budisavljević, mladom partizankom iz Like, 1952. godine. Ona je postala prva dama Jugoslavije, a njihova veza trajala je do kraja njegovog života, iako su posljednje godine bile obilježene velikim nesuglasicama i razdvojenošću.
Djeca i potomci
Tito je imao nekoliko djece, iako su neki podaci ostali nejasni. Sa Pelagijom Belousovom imao je sina Žarka, koji je živio u Jugoslaviji i bavio se inženjerskim poslom. Pored njega, postoje tvrdnje da je Tito imao i druge potomke iz vanbračnih veza, naročito tokom rata, ali nikada nisu svi zvanično priznati. Porodica mu je bila relativno mala u poređenju s njegovim velikim političkim autoritetom, iako se znalo da je bio privržen unucima.
Stil života i privatne navike
Tito je uživao u luksuzu, što se jasno vidjelo u njegovom privatnom životu. Bio je ljubitelj lova, putovanja, muzike i lijepih stvari. Njegove rezidencije na Brionima i u Beogradu bile su poznate po raskoši. Volio je ekskluzivne cigare i vina, a često je ugošćavao strane državnike i poznate ličnosti iz cijelog svijeta. U privatnim trenucima uživao je u druženjima, muzici – posebno valcerima i starim zagorskim pjesmama – i bio poznat kao veliki šarmer.
Odnos s Jovankom i posljednje godine
Odnos između Tita i Jovanke Budisavljević s vremenom je postao napet. Političke intrige i pritisci iz okruženja doveli su do njihovog razdvajanja krajem 70-ih godina. Jovanka je živjela izolovano i bez mnogo kontakta s mužem sve do njegove smrti 1980. godine. Iako su formalno ostali u braku, njihov odnos u posljednjim godinama bio je više politički nego intimni.
Nasljeđe u privatnoj sferi
Privatni život Tita pokazuje kontrast između čovjeka koji je potekao iz siromašne seoske porodice i lidera koji je na kraju života živio poput kralja. S jedne strane, bio je skroman i vezan za korijene, a s druge strane, uživao je u privilegijama moći. Njegove ljubavi i brakovi odražavali su i njegovu ljudsku stranu, često skrivenu iza političkog autoriteta.
